گزيدههايي در باب تربیت[1]
متن زیر، گزیدهای از سخنان ارزشمند حضرت آیتالله مهدوی کنی(ره) در مورد تعلیم و تعلّم و تربیت است که خدمت خوانندگان مجله تقدیم می شود.
یکی از مسائل مهم، مسئله تعلیم و تربیت است که شغلمان از دوران جوانی میباشد. از شما اساتید میخواهم این بچهها را تربیت کنید؛ تربیت علمی و تربیت اخلاقی. باید هم مربّی علمی باشید و هم مربّی اخلاق؛ آن هم نمیشود مگر به علمتان و عملتان. کلام شما باید فضای معنوی درست کند. اتاق شما باید معنوی باشد. اگر شما دارای گذشت باشید، میتوانید افراد را تربیت کنید و این چیزی است که باقی میماند. قرآن میفرماید «و أن ليس للإنسان إلا ما سعی و آن سعيَه سوف یُری»[2] . اهل فن توجه کنند. سعی انسان در همین دنیا داده میشود و آن که برای آخرت است در آیه بعدی است «ثم يُجزاه الجزاء الأَوفي»[3]. اگر در دنیا میخواهید ماندگار باشید، سعی و کوشش کنید و سعی و کوشش شما از بین نمیرود؛ همین شاگردها که میمانند نتیجه سعی شماست. میفرماید: «سوف یُری» سعی شما در آینده ارائه میشود؛ یعنی نشان داده میشود، هرچند شما نباشید و خودتان آثار آن را مشاهده نکنید ولی دیگران میبینند، از میان نمیرود و نابود نمیشود. (بیانات آیتالله مهدوی کنی در مراسم بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه امام صادق(ع)-09/02/1393)
من به عنوان یک طلبه، به عنوان یک روحانی معمّم، از آرزوهای بزرگم در زندگی همیشه تعلیم و تربیت بوده است. جایگاه همهی شما مورد احترام است ولی بشرطها و شروطها، که خود را معلم حقیقی قرار بدهید. همانطور که گفتم معلمی سراسر وجودتان بشود. در خانه هم که میروید یاد تعلیم باشید. خواب هم میبینید خواب تعلیم ببینید. خواب گفتن، خواب نوشتن، خواب پرورش بچهها و چیزی که باقی میماند، من اعتقادم این است که در این ارزشهای اسلامی پس از مقام توحید و نبوت و اعتقادات مذهبی و عبادت خداوند متعال، هیچ مقامی بالاتر از مقام تعلیم و تربیت نیست. واقعاً ارزش والایی دارد و هیچ چیزی باقی نمیماند در دنیا غیر از این؛ ما حتماً میخواهیم که باقی باشیم. بعد از رفتنمان میخواهیم باقی باشیم. «علم يُنتَفَعُ به» علمی را که باقی گذاشته، چیزهایی را که یاد داده، کتابی که نوشته، برای او اینها باقی میماند یا ولد صالح، فرزندان صالح، همین شاگردان شما، ولد صالح شمایند که «یدعوا لكم»؛ شما را دعا میکنند. (بیانات آیتالله مهدوی کنی در مراسم بزرگداشت مقام معلم در مجتمع آموزشی امام صادق(ع)-13/02/1393)
من در زندگیام شاید بتوانم بیاغراق بگویم اولین هدفی که در مسائل علمی و تربیتی داشتیم، تربیت جوانها بود که از دوران انقلاب یعنی بعد از انقلاب، حتی در زندان هم که ما بودیم، مشغول درس و بحث برای زندانیان بودیم و از اول طلبگی به تربیتی که استاد بزرگوار ما مرحوم آیتالله برهان داشتند، مسئلهی تعلیم و تربیت برای ما یک آرمان بوده و یک آرزوی دینی و به همین جهت این دانشگاه هم تأسیس شد. (بیانات آیتالله مهدوی کنی در مراسم بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه امام صادق(ع)–12/02/1392)
آموزش ما باید توأم با پرورش باشد؛ یعنی هم پرورش اخلاقی هم پرورش علمی؛ یعنی شاگردان را دو جور باید تربیت کرد؛ یک تربیت علمی در ضمن آموزش که علم در جانشان جایگزین بشود و علاقه پیدا کنند که تا آخر عمر دنبال علم باشند. بنده الآن در این سن بسیاری از روزها ۳-۴ ساعت مطالعه دارم. این طوری نیست که دیگر بازنشسته شدیم و کاری نداریم، شما شاگردان را باید این طور تربیتشان کنید، با آن نفس پاک و اخلاصی که دارید. تربیت اخلاقی هم که با همان روش است. (بیانات آیتالله مهدوی کنی در مراسم بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه امام صادق(ع) – 12/02/1392)
شما به عنوان اساتید محترم، معلمان، مربیان، چه روحانی، چه غیر روحانی، در تربیت این بچهها بکوشید و بدانید آنچه که باقی میماند این است. خدا رب العالمین است؛ هم صاحب است. رب به معنای صاحبی است که مربی باشد، مالک مربی را میگویند، ربّ. خداوند هم ربّ است و هم مربی است و ما باید این حالت را داشته باشیم. این مهم است. (بیانات آیتالله مهدوی کنی در مراسم افطاری اساتید، معاونان و مدیران دانشگاه امام صادق(ع) – 02/05/1392)
از شما میخواهم که دانشگاه را با آن هدفی که دارد، دنبال کنید. دانشگاه را حرام نکنید. مبادا که دانشگاه را که برای تحصیل علم، تربیت علمی، تربیت اخلاقی، تربیت انقلابی و برای ساختن افرادی که به درد این مملکت بخورند درست شده، شما آن را به خاطر برخی مسائل سیاسی و گروهی حرام کنید. اینطوریش نکنید. نمیگویم که شما حتماً عقیدهی من را داشته باشید ولی هدف را فراموش نکنید؛ مبادا که مسائل شخصی شما با اعتقادات شخصی شما سبب بشود، دانشجویان ما مشغول به کارهایی بشوند و درس نخوانند، باید شما یک عده ملّا تربیت کنید. ملایی که مسلمان باشد، متدیّن باشد، انقلاب را قبول داشته باشد. حالا من را قبول ندارد، نداشته باشد. مهم نیست. (بیانات آیتالله مهدوی کنی در مراسم افطاری اساتید، معاونان و مدیران دانشگاه امام صادق(ع)- 02/05/1392)
بنده از این شاگردان و طلاب خواهشمندم که بین مردم بروند و تبلیغ کنند؛ بهترین کار تبلیغ است: بنده به این لباسی که دارم افتخار میکنم! (بیانات آیتالله مهدوی کنی در مراسم عمامه گذاری شش تن از دانش آموختگان دانشگاه – عید مبعث ۱۴۱۵)
در اینجا که هستید، در درس خواندن صداقت داشته باشید. واقعاً خوب درس بخوانید. خوب رعایت مسائل اخلاقی را بکنید، حلال خدا و حرام خدا را رعایت کنید. إن شاء الله بعداً هم که تحصیلات عالیه پیدا کردید، بروید در خدمت اسلام و انقلاب باشید. آنچه برای ما موجب خوشبختی است، این است که شما در آینده در خدمت انقلاب باشید. از شما هم هیچ توقعی نداریم. ما أسالكم عليه أجرا إلا اینکه شما خوب درس بخوانید و در راه خدا باشید. حتی موده في القربی هم ما نمیخواهیم ولی حواستان جمع باشد که کج نشوید. (بیانات آیتالله مهدوی کنی در مراسم ختم جمعی قرآن کریم در دانشگاه امام صادق(ع) – 12/12/1392)
إن شاء الله بعد از ۱۲۰ سال میرویم. این ۱۲۰ سال را شوخی میکنم، اواخر عمر ماست. من به شما برادران وصیت میکنم راه را حفظ کنید. به نداهای کج و کوله توجه نکنید و سختیها و ناراحتیهایی که گاهی در زندگی پیدا میشود و باید هم پیدا بشود برای ساختن افراد، اینها سبب نشود که شما فرار کنید. (بیانات آیتالله مهدوی کنی در مراسم ختم جمعی قرآن کریم در دانشگاه امام صادق(ع) – 12/12/1392)
اگر به دانشگاه آمدید، باید از کلاس اول شروع کنید و لو خیلی استعداد هم داشته باشید. باید پله پله بالا بیایید. استاد هم در مقام آن چه که میداند باید به تناسب استعداد این شاگردان بیان کند و إلا اگر شما معلومات بسیاری دارید، بخواهید همه را در روز اول به شاگردان بگویید، تربیت نمیتوانید بکنید. معنای تربیت یعنی کار تدریجی، کاری که یک مادر و یک عالم خلقت انجام میدهد، کار تدریجی است؛ بنابراین آدم عاقل آن کسی است که از این امکانات به تدریج و با صبر و حوصله استفاده کند. علی أی حال دانشگاه و دانشجو، معلم و مربّی، برای این است که استعدادهای خدا داده را به کمال برسانیم. ما در این دانشگاه علاوه بر مسائل علمی و تجربی، بحث مسائل معنوی و دینی که پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم آوردهاند و انبیاء آوردهاند آنها برایمان مطرح هستند و همیشه گفتیم که ما دروسمان، دروس تلفیقی هستند و اساتیدمان هم، و کسانی که با ما همکاری میکنند و میتوانند همکاری بکنند که این تلفیق را پذیرفته باشند. اگر کسی واقعاً مسائل معنوی و مسائل آسمانی و وحیانی را نمیتواند بپذیرد، نمیتواند یک استاد دانشگاه امام صادقعلیه السلام باشد. ما علوم را هم مخصوصاً علوم انسانی را از هم جدا نمیکنیم که بگویید علم یک طرف و اصول جهان بینی الهی یک طرف. دین یک جهان بینی دارد که آن جهان بینی را نمیشود نادیده گرفت و یک دستوراتی دارد که نمیشود نادیده گرفت؛ اینها ادغام شدهاند در زندگانی عادی مردم و زندگانی علمی مردم. این ادغام و ارتباط، ارتباط مکانیکی نیست، ارتباط ارگانیکی است. البته درک این و بیان این زحمت دارد. هم ریاضت علمی میخواهد هم ریاضت عملی. امیدوارم که موفق باشید در این جهت.
(بیانات آیتالله مهدوی کنی در مراسم آغاز سال تحصیلی جدید در دانشگاه امام صادق(ع) – 17/6/1392)
[1] مجله پیام صادق، شماره 99-95، بهمن 1392- آبان 1393، صص 22-20
[2] سوره مبارکه نجم، آیه 40-39
[3] سوره مبارکه نجم، آیه 41
